EDITORIAL ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010

Ένα σενάριο για το ελληνικό σενάριο

Στην Ελλάδα σχεδόν όλα τα σενάρια (που σημειωτέον εξακολουθούν να γράφονται από τους σκηνοθέτες) γυρίζονται ταινίες.

Την ίδια στιγμή στις προηγμένες κινηματογραφικά ΗΠΑ ο λόγος χρηματοδοτούμενων σεναρίων προς παραγόμενες ταινίες είναι 10:1. Με άλλα λόγια για κάθε ταινία που γυρίζεται εκεί, έχουν χρηματοδοτηθεί και γραφτεί, μέσα από διάφορα προγράμματα, ήδη δέκα σενάρια. Αντιθέτως στην Ελλάδα για κάθε σενάριο που χρηματοδοτείται και ολοκληρώνεται μέσα από το (μοναδικό) πρόγραμμα "Γραφή" του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, αντιστοιχούν τουλάχιστον δύο ταινίες που γυρίζονται. Δηλαδή γυρίζονται περισσότερες ταινίες από όσα σενάρια χρηματοδοτούνται. Θαύμα. Ό,τι γράφεται γυρίζεται και ταινία. Χωρίς καμία βάσανο. Για να γίνεται ταινία όμως ένα σενάριο, σημαίνει ότι θα είναι και καλό το σενάριο. Τότε όμως, πώς όλοι παραδέχονται ότι το πρόβλημα στο ελληνικό σινεμά ξεκινάει από το σενάριο; Δεν είναι αυτό μια κραυγαλέα αντίφαση;

Δύο εξηγήσεις υπάρχουν: ή ότι τα συγκεκριμένα σενάρια είναι εκπληκτικά (που δεν είναι) ή οι σκηνοθέτες/παραγωγοί επιδιώκουν σώνει και καλά να κάνουν ταινία την δική τους ιδέα (ή όραμα). Θεμιτό από μια άποψη, αφού γνωρίζουν ότι την επόμενη ταινία τους θα την κάνουν μετά από 5-6 χρόνια. Αλλά και πάλι, γιατί οπωσδήποτε τη δική τους ιδέα; 

Ανάλογα προβλήματα με τα δικά μας είχαν και άλλες χώρες (βλ. Δανία) και για να τα αντιμετωπίσουν επέλεξαν να αλλάξουν το κινηματογραφικό τους μοντέλο. Η λύση που επιλέχτηκε ήταν το να δοθεί έμφαση στο στάδιο του development, και όχι στο στάδιο της παραγωγής (δηλαδή της υλοποίησης) μιας ταινίας.

To μοντέλο ενίσχυσης του παραγωγού (industrial model) που ήδη εφαρμόστηκε και στην χώρα μας δεν απέδωσε τα αναμενόμενα: οι απαιτήσεις του παραγωγού για κέρδος και ταχύτητα είναι αντικρουόμενες με τις ανάγκες του δημιουργού για ελευθερία και προσωπικό έλεγχο στο ευαίσθητο και κρίσιμο στάδιο της δημιουργικής γραφής. 

Είναι καιρός λοιπόν να δοκιμάσουμε και κάτι άλλο: το μοντέλο του δημιουργού (creative model). Αυτό σημαίνει ότι:
α) αναγνωρίζουμε, επιτέλους, την αποφασιστική σημασία του σεναρίου στη δημιουργία μιας ταινίας και κατά συνέπεια αντιμετωπίζουμε το σεναριογράφο ως επαγγελματία.
β) αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα αλλαγής προσανατολισμού της εγχώριας κινηματογραφίας: από τον σκηνοθετοκεντρικό κινηματογράφο περνάμε σε έναν κινηματογράφο που βασίζεται στην δημιουργική συνύπαρξη της τριάδας "σεναριογράφος-σκηνοθέτης-παραγωγός".

Η στροφή αυτή μπορεί να επιτευχθεί με την απευθείας ενίσχυση του σεναριογράφου, μέσα από ενισχυμένα και πολυεπίπεδα προγράμματα χρηματοδότησης της ανάπτυξης του σεναρίου (development).

Στα προγράμματα development οι προτάσεις γίνονται απευθείας από τους επαγγελματίες σεναριογράφους - κρίνονται και υποστηρίζονται, κατά κύριο λόγο, από σεναριογράφους - η χρηματοδότηση πηγαίνει απευθείας στους σεναριογράφους.

Τέτοια προγράμματα εφαρμόζονται ήδη στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία (βλ. Γερμανία, Αγγλία, Ιρλανδία, Δανία κ.ά.).

Ο αναμενόμενος νέος νόμος για τον κινηματογράφο είναι μια καλή ευκαιρία να στρέψουμε την πολιτική μας σε αυτήν τη νέα κατεύθυνση. Εαν θέλουμε πραγματικά να επιτύχουμε μια αναγέννηση του κινηματογράφου στη χώρα μας , να αποκτήσουμε μια αποτελεσματική και ανταγωνιστική εθνική κινηματογραφία προυπόθεση είναι -πέραν της αύξησης των πόρων με το μεγαλύτερο μέρος τους να κατευθύνεται στην παραγωγή- να ενισχυθεί στοχευμένα και πολύπλευρα το σενάριο. 

Τον ρόλο αυτόν μπορεί να τον αναλάβει, κατά κύριο λόγο, το προτεινόμενο από όλους τους φορείς,Ινστιτούτο Σεναρίου, μέσα από την κατάρτιση πολυεπίπεδων προγραμμάτων χρηματοδότησης της ανάπτυξης του σεναρίου (πχ. προγράμματα χρηματοδότησης της ανάπτυξης από την ιδέα στο treatment ή την πρώτη γραφή - προγράμματα χρηματοδότησης ανάπτυξης τελικού σεναρίου από treatment κ.ο.κ.).

Η αναλογία χρηματοδοτουμένων σεναρίων προς χρηματοδοτούμενες ταινίες οφείλει να είναι τουλάχιστον της τάξεως 3:1 , ενώ ο συνολικός προϋπολογισμός της χρηματοδότησης των σεναρίων, τουλάχιστον το 10% του συνολικού προϋπολογισμού που διατίθεται για την παραγωγή ταινιών. Το Ινστιτούτο πρέπει να διαθέτει αυτούς τους σταθερούς πόρους, που θα προέρχονται τόσο από τον ειδικό φόρο θεάματος όσο και από το φόρο Νέων Μέσων, αλλά και από όπου αλλού χρειάζεται, για να ασκήσει την πολιτική του. 

Η ουσία αυτής της πολιτικής μπορεί να συνοψισθεί στο εξής: αναπτύσσουμε εκατό ενδιαφέροντα projects για να υλοποιήσουμε δέκα απ' αυτά - τα καλύτερα. Η ανάπτυξη πολλών projects θα έχει ως παράπλευρη συνέπεια την (επαν)εμφάνιση των επαγγελματιών σεναριογράφων στην κινηματογραφία μας.

Αν το σενάριο αποτελεί τον πυρήνα του προβλήματος, τότε η ενίσχυση του σεναρίου, ως διακριτής ενότητας στην κινηματογραφική παραγωγή, αποτελεί και την επίλυσή του. "Στοιχειώδες, αγαπητέ Ουώτσον", όπως θα έλεγε και ο Σέρλοκ Χολμς στο βοηθό του.

Ντίνος Γιώτης