EDITORIAL ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

To Παιγνίδι των Ομοιοτήτων

Mετά την προβολή στις αίθουσες της κλασικής ταινίας του Μεξικανού Αρτούρο Ριπστάιν "Το κάστρο της αγνότητας" (1972), η διαπίστωση της  ομοιότητας με τον "Κυνόδοντα" του Γιώργου Λάνθιμου καθίσταται αναπόφευκτη. Μήπως τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται ή απλώς πρόκειται για μια κλασική περίπτωση πνευματικής κλοπής;

Κάποιοι κριτικοί έγραψαν ότι ο "Κυνόδοντας" είναι πιστό αντίγραφο της μεξικανικής ταινίας, κάποιοι άλλοι έγραψαν για απίστευτες συμπτώσεις (ωστόσο συμπτώσεις), ενώ οι περισσότεροι απέφυγαν το κρίσιμο ερώτημα, απλώς μεταθέτοντας τη συζήτηση στο ερώτημα "ποιά είναι καλύτερη ταινία".

Ναι μεν στην Τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση και ο κάθε δημιουργός ενσωματώνει στο έργο του φανερές ή λιγότερο φανερές επιρροές από έργα άλλων δημιουργών, πλην όμως η λογοκλοπή, το copy paste δεν έχουν να κάνουν με την ανα-γραφή ενός έργου, αλλά με την αντι-γραφή.  Οι "απίστευτες συμπτώσεις" αποκλείονται, όσο αποκλείεται να έρθει το ίδιο νούμερο 36 συνεχόμενες φορές στην ρουλέτα. Με αφορμή και με βάση αυτά και αποφεύγοντας να μπούμε στο παιγνίδι των ομοιοτήτων,  παραθέτουμε μερικά νομικά δεδομένα που άπτονται της πνευματικής προστασίας ενός έργου και έχουν απασχολήσει κατά καιρούς τους Έλληνες δημιουργούς και δη τους σεναριογράφους.

1. Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα...(άρθρο 2 του ν.2121/93 περί "Πνευματικής ιδιοκτησίας").

2. Πρωτότυπο είναι το έργο όταν εμφανίζει κατά τη σύνθεση και διατύπωση διαφορετική υφή από όσα μέχρι τώρα παρουσιάστηκαν (Κουμάντος, Πνευματική Ιδιοκτησία).

3. Υπάρχουν "ιδέες" ή περιεχόμενα που αποτελούν προσωπικά ευρήματα του δημιουργού τους (π.χ. ένας πρωτοδημιούργητος μύθος) και τίποτε δεν δικαιολογεί την ελεύθερη χρησιμοποίησή τους από τρίτους, ώστε να μην θεωρούνται αντικείμενα προστασίας (Κουμάντος, Πνευματική Ιδιοκτησία).

4. Αντικείμενο της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν είναι μόνο η εξωτερική μορφή του έργου. Εκτός από αυτήν προστατεύονται και όλα τα άλλα στοιχεία του έργου που αποτελούν πρότυπες εισφορές του δημιουργού, έστω και αν αναφέρονται στην εσωτερική δομή. Η πλοκή, η υπόθεση του έργου, η αλληλουχία των σκέψεων ή των εικόνων εξακολουθούν να υπάρχουν στο έργο και μετά τη διασκευή του για αυτό και προσβάλλονται και με αυτές τις ενέργειες. Επομένως προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν διαπράττει μόνο εκείνος που απομιμείται ή εκμεταλλεύεται το ξένο έργο στην ίδια ακριβώς μορφή που του έδωσε ο δημιουργός του, αλλά και εκείνος που αλλάζει μερικά από τα στοιχεία του έργου.

Όλα τα παραπάνω δεν έχουν να κάνουν με την καλλιτεχνική αποτίμηση του «Κυνόδοντα» ή της ταινίας του Ριπστάιν, αλλά με το μέγα θέμα της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και πως αυτή εφαρμόζεται στην Ελλάδα.

Ντίνος Γιώτης