78η Απονομή Βραβείων Όσκαρ: Εκπλήξεις, αιχμές και πικρίες
Τέλος στην αγωνία τόσων και τόσων υποψηφίων -σταρ και εκκολαπτόμενων- δόθηκε και φέτος, με την 78η απονομή των Βραβείων Όσκαρ. Την τελετή που πραγματοποιήθηκε με τη συνήθη επισημότητα στο Kodak Theater του Hollywood στις 5 Μαρτίου, εκτός από όσους την έζησαν από κοντά, παρακολούθησαν εκατομμύρια τηλεθεατών μέσα από 83 τηλεοπτικά κανάλια και δίκτυα σε όλο τον κόσμο.
Τα πρώτα σχόλια για τις βραβεύσεις μιλούν για "μεγάλη έκπληξη" και σ’ ένα βαθμό ίσως είναι. Εξετάζοντας ωστόσο το πράγμα στο σύνολο του, θα διαπιστώσει κανείς πως πρόκειται απλά για τα αναμενόμενα και πως τα πολυπόθητα αγαλματάκια πήγαν… εκεί που θα πήγαιναν.
Τότε προς τι η έκπληξη;
Έκπληξη ίσως είναι πως κάποιοι περίμεναν την "έκπληξη", δηλαδή τα βραβεία να πάνε αλλού χωρίς μάλλον να εννοούν τον Κινγκ Κονγκ, αλλά έναν σημαντικό (για τα δεδομένα του Χόλυγουντ) αριθμό από ταινίες με πολιτικά και κοινωνικά ερεθίσματα, αρκετές μάλιστα και ανεξάρτητες παραγωγές –έτσι όπως οι αμερικάνοι εννοούν την ανεξαρτησία, δηλαδή να μην έχει παρέμβει μεγάλο studio σε κάθε φάση της παραγωγής, από την αρχική ιδέα ως τη διανομή.
Κατά τα άλλα η τελετή κύλησε μάλλον χλιαρά, χωρίς ωστόσο να λείψουν κάποια αιχμηρά σχόλια και πολιτικές αναφορές του "οικοδεσπότη", Jon Stewart (προερχόμενου από την τηλεόραση, παρουσιαστή του Daily Show που έχει ως τώρα λάβει 7 Βραβεία Emmy ανάμεσα σε 10 υποψηφιότητες). Αποκορύφωμα τέτοιων σχολίων, η στιγμή που ο Stewart, δείχνοντας στους θεατές το άγαλμα του Όσκαρ-σύμβολο των βραβείων αναρωτήθηκε, σχολιάζοντας την ανατροπή του αγάλματος του Σαντάμ Χουσεϊν στη Βαγδάτη: "Νομίζετε ότι αν μαζευτούμε και το ρίξουμε, θα ακμάσει η δημοκρατία στο Χόλυγουντ;"
Ας περάσουμε στις βραβεύσεις και θα επανέλθουμε στις εκπλήξεις πιο κάτω.
The Oscar goes to… και τα λοιπά και τα λοιπά
Όπως ήταν αναμενόμενο, το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου πήρε ο Philip Seymour Hoffman για το Capote (που ωστόσο δεν κέρδισε τίποτε άλλο από τις υπόλοιπες 4 υποψηφιότητες του), ενώ το Α’ Γυναικείου Ρόλου πήρε η Reese Witherspoon, για το Walk the line.
Με το Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου έφυγε τελικά ο George Clooney για την ταινία Syriana (ενώ η ταινία του, Καλή νύχτα και καλή τύχη, δεν απέσπασε κανένα βραβείο, παρά τις έξι υποψηφιότητες της). Όσο για το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου, το πήρε η Rachel Weisz για την ταινία Ο επίμονος κηπουρός.
Αντίθετα με τις προβλέψεις και τις 8 υποψηφιότητες, το Brokeback Mountain έλαβε τα Όσκαρ Σκηνοθεσίας (Ang Lee), Διασκευασμένου Σεναρίου (Larry McMurtry-Diana Ossana) και Μουσικής Επένδυσης (Gustavo Santaolalla). Αντίστοιχα οι Αναμνήσεις μιας Γκέισας απέσπασαν (ανάμεσα σε έξι υποψηφιότητες) τα Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης (John Myhre, για την Καλλιτεχνική Διεύθυνση και Gretchen Rau, Σκηνογραφία), Ενδυματολογίας (Colleen Atwood) και Φωτογραφίας (Dion Beebe).
Απ’ ότι φαίνεται, μάλλον το Crash είναι ο θριαμβευτής της χρονιάς, με τρία Όσκαρ: Καλύτερης Ταινίας Μυθοπλασίας, Πρωτότυπου Σεναρίου (Paul Haggis-Bobby Moresco) και Μοντάζ (Hughes Winborne).
Ακόμα, Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας πήρε το Tsotsi από τη Ν. Αφρική, ενώ ο King Kong περιορίστηκε στα Όσκαρ Οπτικών Εφφέ, Μίξης Ήχου και Μοντάζ Ήχου.
Όσκαρ Ταινίας Animation πήρε το Γουάλας και Γκρόμιτ στον τεράστιο λαχανόκηπο και Όσκαρ Ντοκιμαντέρ το March of the Penguins.
Τέλος, για το σύνολο του κινηματογραφικού του έργου τιμήθηκε ο 81χρονος δημιουργός Robert Altman, σκηνοθέτης 37 ταινιών, παραγωγός σε 27 και σεναριογράφος σε 16.
Δείτε ακόμα: όλα τα βραβεία αναλυτικά
Πού είναι οι εκπλήξεις (ο-ε-ο), που είναι οι εκπλήξεις;
Παραλαμβάνοντας το Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου, ο Τζωρτζ Κλούνεϊ δήλωσε:
"Λοιπόν, δεν γνωρίζω πως συγκρίνετε την τέχνη. Παρατηρείτε όλες τις επιδόσεις τις χρονιάς, όλους αυτούς τους ηθοποιούς και δεν ξέρω πως μας συγκρίνετε, εκτός αν παίζαμε όλοι τον ίδιο ρόλο και όλοι φορούσαμε ένα κοστούμι νυχτερίδας (Μπάτμαν). (…) Τελικά –πρέπει να το πω– είμαστε λίγο 'στον κόσμο μας' εδώ στο Χόλυγουντ, όλοι σ’ ένα βαθμό και αυτό νομίζω πως είναι καλό. Είμαστε αυτοί που μιλάνε ανοιχτά για το AIDS όταν οι άλλοι μόνο το ψιθυρίζουν. Αυτοί που μιλήσαμε για τα πολιτικά δικαιώματα όταν το θέμα δεν ήταν τόσο δημοφιλές. Φέρνουμε θέματα στην επιφάνεια. Αυτή η Ακαδημία, αυτή η ομάδα ανθρώπων έδωσε ένα Όσκαρ στη Hattie McDaniel (*), το 1939, όταν ακόμα οι μαύροι κάθονταν στις πίσω θέσεις των αιθουσών. Είναι λοιπόν τιμή μου να είμαι μέλος αυτής της Ακαδημίας."
Ότι το Χόλυγουντ ανέκαθεν υποστήριζε την κεντρική γραμμή συμφερόντων των ΗΠΑ (ανεξάρτητα από το αν αυτή βρισκόταν τυπικά στην κυβέρνηση, ή όχι) είναι γνωστό και δε χρειάζεται εξηγήσεις. Όμως είναι ακόμα γνωστό ότι σε διάφορες περιστάσεις αφουγκράστηκε τις ευρύτερες κοινωνικές-πολιτικές αντιδράσεις, ενώ κάποιες φορές πήρε και θέση, όχι βέβαια στο σύνολο του αλλά μέσα από τις φωτεινές εξαιρέσεις του.
Ήταν πράγματι το Χόλυγουντ, που μέσα από την Ακαδημία, έδωσε Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου στη μαύρη ηθοποιό Χάτι Μακντάνιελ (*), ενώ έδωσε ξανά το ίδιο βραβείο στη Χούπι Γκόλντμπεργκ μόλις… 51 χρόνια μετά, το 1990. Ήταν επίσης το Χόλυγουντ που έδωσε στον Σίντνεϊ Πουατιέ Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου το 1963, ενώ επανέλαβε το ίδιο βραβείο στον Ντένζελ Γουάσιγκτον μόλις… 38 χρόνια μετά, το 2001, τη χρονιά που το πήρε και η Χάλι Μπέρι –η μοναδική περίπτωση Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου στην ιστορία του θεσμού.
Ήταν επίσης το Χόλυγουντ που πριν ακόμα ξεκινήσει ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος και σχεδόν μέχρι το τέλος του, εξαφάνισε από τις ταινίες του οποιαδήποτε αναφορά στο εβραϊκό στοιχείο, πόσο μάλλον κάποιο σχόλιο-κριτική για το ναζιστικό πογκρόμ και τη φρικαλέα κατάληξη των στρατοπέδων συγκέντρωσης (**). Όμως γύρισε (και συνεχίζει να γυρίζει) δεκάδες ταινίες για το θέμα από τη δεκαετία του ’60 μέχρι σήμερα. Τέλος, ήταν το Χόλυγουντ που συμμετείχε ένθερμα στον "ψυχρό πόλεμο" για σχεδόν σαράντα χρόνια, για να συνεχίσει κατόπιν με τον πόλεμο κατά της "τρομοκρατίας".
Ωστόσο, η μικρή έκρηξη περηφάνιας του Τζωρτζ Κλούνεϊ έχει κάποια βάση, κρίνοντας με βάση τις φωτεινές εξαιρέσεις. Είναι γεγονός πως το Όσκαρ του Σίντνει Πουατιέ ήρθε μέσα στην κλιμάκωση μιας μεγάλης φυλετικής κρίσης (και την έκρηξη της, το 1964) και πέντε χρόνια πριν τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ. Είναι ακόμα γεγονός πως στη διάρκεια του Πολέμου στο Βιετνάμ δεν γυρίστηκαν τόσες "εμψυχωτικές" ταινίες όσες θα περίμενε κανείς, όπως είναι αλήθεια πως σχεδόν σύμπας ο Χολυγουντιανός κόσμος σιώπησε στη διάρκεια του Μακαρθισμού, ώσπου μερικές χολυγουντιανές εξαιρέσεις εναντιώθηκαν, με προσωπικό τους ρίσκο (βλέπε Κέρκ Ντάγκλας-Στάνλευ Κιούμπρικ με την ταινία Σπάρτακος, εμφανίζοντας τον απαγορευμένο σεναριογράφο Ντάλτον Ντράμπο).
Ο κόσμος αλλάζει συνεχώς και είναι αδύνατον να μην παρασύρει σ’ ένα βαθμό και το Χόλυγουντ με τους ανθρώπους του. Ποια είναι λοιπόν η έκπληξη; Ότι οι λίγο πολύ αναμενόμενες βραβεύσεις προκάλεσαν… έκπληξη και συνήθως η έκπληξη προαναγγέλλει νέα δράση αλλά και αντίδραση.
"Ήδη", όπως σημειώνει ο Νίνος Φενέκ Μικελίδης στην Ελευθεροτυπία, "μετά την απονομή της Κυριακής, ο σκηνοθέτης-παραγωγός Τζωρτζ Λούκας δήλωσε σε συνέντευξή του σε αμερικανική εφημερίδα πως βλέπει σύντομα το Χόλιγουντ να απομακρύνεται από τα πανάκριβα μπλοκ-μπάστερ και να στρέφεται σε ανεξάρτητες ταινίες και γενικά ταινίες μικρότερου κόστους. 'Οι υπάρχουσες δυνάμεις της αγοράς κάνουν μη ρεαλιστική τη δαπάνη 200 εκατομμυρίων δολλαρίων για μια ταινία. Τέτοιες ταινίες δεν μπορούν πια να αποφέρουν κέρδος. Κοιτάξτε τι συνέβηκε με τον Κινγκ Κονγκ. Το θεωρώ θαυμάσιο το ότι οι πιο σημαντικές υποψηφιότητες για Όσκαρ ήταν για ανεξάρτητες ταινίες. Μήπως αυτό είναι καλή μπίζνα; Όχι -είναι κακό για μπίζνες. Αλλά το να γυρίζεις ταινίες δεν αφορά τη μπίζνα. Αφορά την τέχνη. Στο μέλλον, σχεδόν ό,τι θα προβάλλουν οι αίθουσες, θα είναι ανεξάρτητες ταινίες."
Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνήσουμε με τον Τζωρτζ Λούκας σε όλο τον συλλογισμό του, ειδικά δε στην πρόβλεψη για τις ανεξάρτητες ταινίες που θα προβάλλουν στο μέλλον οι αίθουσες (αν μάλιστα εννοεί τις αμερικάνικες). Από την ιστορία του, το Χόλυγουντ έχει αποδείξει πως ξέρει καλά να μεταμφιέζεται (τη μία σε ευαίθητη ιταλική κομεντί, την επόμενη σε φανταιζί θέαμα του Πεκίνου, κλπ). Γιατί όχι λοιπόν και σε "ανεξάρτητο σινεμά"; Ωστόσο, η άποψη του Λούκας εκφράζει μια πλευρά της έκπληξης -την αισιόδοξη. Υπάρχουν όμως και άλλες.
"Πτώση της τάξης του 8% σημείωσε η τηλεθέαση της φετινής απονομής των βραβείων Όσκαρ", αναφέρει το in.gr, βασισμένο σε στοιχεία από τα διεθνή πρακτορεία. "Ο αριθμός των τηλεθεατών που ανήλθε σε 38,8 εκατομμύρια, είναι δηλαδή ο τρίτος μικρότερος τα τελευταία 20 χρόνια. (…) Οι ειδικοί πάντως είχαν προβλέψει το χαμηλό ενδιαφέρον του κοινού για τη φετινή τελετή, αποδίδοντάς το στην... κουλτουριάρικη φύση των πέντε υποψήφιων ταινιών (Brokeback Mountain, Crash, Capote, Μόναχο, Καληνύχτα και Καλή Τύχη), οι οποίες άλλωστε δεν διακρίθηκαν ιδιαίτερα ούτε στο αμερικανικό, αλλά και το διεθνές box office". Παράλληλα, στη Washington Post αλλά και τους New York Times σημειώνονται πικρόχολα σχόλια για την ίδια την τελετή της απονομής και τον παρουσιαστή της, Jon Stewart, ενώ σε διάφορα έντυπα φιγουράρουν ποικίλα σχόλια απέναντι στην Ακαδημία, για την επιλογή της να συμπεριλάβει στις υποψηφιότητες, ταινίες που επικεντρώνουν στην ομοφυλοφιλία (Brokeback Mountain, Capote, Transamerica), χρεώνοντας της πως οι ταινίες αυτές δεν έτυχαν τελικά καθολικής αποδοχής, ούτε στα εισιτήρια αλλά ούτε και στα ίδια τα Βραβεία της.
Είναι φανερό πως αυτές οι πλευρές της "έκπληξης" δείχνουν σε αρκετά σημεία τελείως αντίθετες με τις εκτιμήσεις του Lucas. Ωστόσο οι "κουλτουριάρικες" ταινίες που αναφέρθηκαν πιο πάνω δεν γυρίστηκαν προχτές, αλλά προετοιμάζονταν εδώ και χρόνια, αποτελώντας πιθανότατα και οι ίδιες μια αντίδραση απέναντι σ’ ένα σινεμά στείρων block-busters άνευ ουσίας.
Όλα αυτά όμως –στο περιθώριο ενός κόσμου που εδώ και δεκαετίες έχει τεράστια προβλήματα– μοιάζουν να χαρακτηρίζονται από "διαφορά φάσης", που ίσως οφείλεται στις τεράστιες αντιθέσεις και αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν ολόκληρη την αμερικάνικη κοινωνία. Αυτές οι ίδιες είναι που ανθίστανται στον ολοκληρωτισμό που τις γέννησε, δημιουργώντας από τη μια μεριά, γόνιμους προβληματισμούς στους αμερικανούς, ενώ παράλληλα μοιάζουν να λειτουργούν σαν βαλβίδα ασφαλείας σε χύτρα ταχύτητας: εκτονώνουν προσωρινά την πίεση, αποτελώντας μηχανισμό αναχαίτισης και επιβράδυνσης κάθε εξέλιξης στην καθημερινότητα. Ωστόσο τα πράγματα τρέχουν, σε σημείο που να προκαλούνται κάθε τόσο βίαια ξεσπάσματα, όταν το ποτήρι ξεχειλίζει.
Οι πλέον κακόπιστοι ίσως προσθέσουν εδώ πως "πολύ ασχοληθήκαμε. Όταν επινοηθεί κάτι χειρότερο από το Γκουαντάναμο, τότε θα το δούμε κι αυτό να φιγουράρει στις υποψηφιότητες για τα Όσκαρ".
Μπορεί να είναι κι έτσι. Προς το παρόν όμως, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, αν δεχτούμε την άποψη του Κλούνεϊ πως το Χόλυγουντ αποτελεί μία από τις πιο ριζοσπαστικές εκφράσεις των ΗΠΑ, είναι να αναλογιστούμε πώς είναι οι πιο συντηρητικές. Και να ελπίζουμε –ακριβώς όπως στις χολυγουντιανές ταινίες– πως στο τέλος το καλό θα θριαμβεύσει.
Σημειώσεις:
(*) Hattie McDaniel: η μαύρη ηθοποιός που έπαιξε τη γκουβερνάντα της Σκάρλετ Ο’ Χάρα, στο Όσα παίρνει ο άνεμος.
(**) Δείτε σχετικά το ντοκιμαντέρ Imaginary Witness: Hollywood and the Holocaust, του David Anker (ΗΠΑ, 2004).
Πηγές για τα στοιχεία: Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS), Oscar.com, Άρθρο του Ν. Φ. Μικελίδη από την εφημερίδα Ελευθεροτυπία, άρθρα του in.gr
Κείμενο-επισημάνσεις: Δημήτρης Βάκης
Ενημέρωση: 10-03-2006
