ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ (Μέρος ΙI)

Η συνέχεια του υπομνήματος

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το άρθρο 9 του ν. 2121/1993 ενόψει και όσων ήδη εκτέθηκαν αντιτίθεται τόσο στην ίδια τη φύση του οπτικοακουστικού έργου, το οποίο εξ ορισμού παρουσιάζει πολυμορφία και συμμετοχή περισσότερων του ενός δημιουργών, οι οποίοι του προσδίδουν ανά περίπτωση τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του και το πολύπλευρο περιεχόμενο, που σαφώς το διαφοροποιεί από άλλα έργα πνευματικής δημιουργίας, όσο και στις επικρατούσες αντιλήψεις και πρακτικές στο χώρο του οπτικοακουστικού.

Ειδικότερα, ενώ γενικά ο ελληνικός νόμος προστατεύει επαρκώς τους δημιουργούς εν γένει, όσον αφορά όμως το οπτικοακουστικό έργο καθιερώνει διακρίσεις μεταξύ σκηνοθετών, σεναριογράφων, μουσικοσυνθετών, οι οποίες δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένο σκοπό, διαταράσσουν την ομοιόμορφη αντιμετώπιση περιπτώσεων προσβολών ή μεταβιβάσεων εξουσιών ή συμμετοχής σε δικαιώματα από την ιδιωτική χρήση και αναπαραγωγή των έργων και έρχονται σε αντίθεση με νομοθεσίες και πρακτικές, που ακολουθούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν επιτύχει να διαμορφώσουν ένα αποτελεσματικό μοντέλο προστασίας και συμμετοχής των δημιουργών οπτικοακουστικού στην οικονομική εκμετάλλευση του έργου.

Συνοπτικά αναφέρεται το παράδειγμα, όσον αφορά το δικαίωμα εύλογής αμοιβής επί της άγραφης κασέτας, της Ισπανίας, Ιταλίας και Πορτογαλίας, οι οποίες προσδιορίζουν επακριβώς ως δικαιούχους του ως άνω δικαιώματος και κατ’ επέκταση όλων των σχετικών με το οπτικοακουστικό έργο δικαιωμάτων τον σκηνοθέτη, τους συγγραφείς (σενάριο, διάλογοι, διασκευή ή προσαρμογή) και τους συνθέτες. Αντίστοιχα η Ολλανδία παραχωρεί την αρχική «κυριότητα» του πνευματικού δικαιώματος στον σκηνοθέτη, σεναριογράφο, διαλογίστα και συνθέτη πρωτότυπης μουσικής, ενώ η Δανία, Φινλανδία και Σουηδία, ενώ δεν προσδιορίζουν ειδικά με νόμο την κατοχή οπτικοακουστικών δικαιωμάτων, στην πράξη αναγνωρίζουν ως δικαιούχους τους σκηνοθέτες, σεναριογράφους και υπό προϋποθέσεις τον συνθέτη και τον διευθυντή φωτογραφίας.

Οι ασάφειες και αντιφάσεις της ελληνικής νομοθεσίας έχουν δημιουργήσει το έδαφος για κάθε λογής παρερμηνείες και αυθαιρεσίες και είναι μια καλή ευκαιρία σήμερα να ξεκαθαρισθούν όλα αυτά με τρόπο σύννομο και εναρμονισμένο με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Από το 1997, η ΕΣΕ έχει επανειλημμένα επισημάνει την αντίφαση του νόμου, ζητώντας την άρση της, με επιστολές και υπομνήματα προς τους εκάστοτε Υπουργούς Πολιτισμού και τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας.

Σήμερα, μια εποχή που οι τεχνολογικές και άλλες εξελίξεις στον οπτικοακουστικό τομέα είναι ραγδαίες, επανερχόμαστε θεωρώντας άμεσα επιβεβλημένη την νομοθετική ρύθμιση, δεδομένου μάλιστα ότι η σημερινή νομοθεσία έρχεται σε αντίθεση με την ισχύουσα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών της και τις σύγχρονες επί του θέματος νομικές αντιλήψεις, που εκφράζονται από την πλειονότητα της σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας και προτείνουμε:

• Το οπτικοακουστικό έργο να χαρακτηρισθεί σαφώς από το Νόμο ως έργο συνεργασίας (υποκείμενο στη διάταξη του άρθρου 7 παρ. 1 Ν. 2121/1993), όπως άλλωστε προκύπτει από τη διάταξη του άρθρου 8, παρ. 7.3 του νόμου 2557/1997, για τη διάρκεια προστασίας του οπτικοακουστικού έργου (σύμφωνα με την Οδηγία 93/98 ΕΟΚ του Συμβουλίου 29^ης Σεπτεμβρίου 1993), που ορίζει αρχικούς συνδικαιούχους του περιουσιακού και ηθικού δικαιώματος τον σκηνοθέτη, τον σεναριογράφο, τον συγγραφέα διαλόγων και τον συνθέτη μουσικής που γράφτηκε ειδικά για να χρησιμοποιηθεί σε αυτό.
• Να απαλειφθεί η αναφορά της παρ. 20, άρθρο 8, του Ν. 2557/1997 (που προστέθηκε ως παρ. 2, του άρθρου 34 στο Ν. 2121/1993), η οποία συγκαταλέγει τον σεναριογράφο και τον συγγραφέα διαλόγων στους δημιουργούς των επί μέρους συμβολών, επειδή:

α) Οι συντελεστές με την ιδιότητα των δημιουργών επί μέρους συμβολών, όπως τους ορίζει ο νόμος (διευθυντής φωτογραφίας, ενδυματολόγος, ηχολήπτης κ.ά.), πέραν του γεγονότος ότι δεν παράγουν έργο υποκείμενο σε πνευματικά δικαιώματα, αμείβονται με εφάπαξ αμοιβή (σε αντίθεση με τον σκηνοθέτη και τον σεναριογράφο που αμείβονται με ποσοστό), ενώ η συμβολή τους ενσωματώνεται στο οπτικοακουστικό έργο, χωρίς να είναι δεκτική χωριστής εκμετάλλευσης.

β) Τα προβλήματα που δημιουργεί η ισχύουσα νομοθεσία, θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη διανομή των αμοιβών που προέρχονται από την εκμετάλλευση των οπτικοακουστικών έργων μέσω νέων τεχνολογιών (διαδίκτυο, δορυφορική – καλωδιακή και ψηφιακή τηλεόραση, εφαρμογές multimedia κλπ), καθιστώντας τελικά ασύμφορη την παραγωγική επένδυση.

• Να ενταχθεί ο σεναριογράφος στις διατάξεις των παρ. 1, 3 και 4 του άρθρου 34 του Ν. 2121/1993, που αφορούν το δικαίωμα εύλογης και χωριστής αμοιβής που οφείλει να καταβάλλει ο αντισυμβαλλόμενος για δικαιοπραξίες που αφορούν τη μεταβίβαση περιουσιακού δικαιώματος, ή εξουσιών από αυτό, την ανάθεση άδειας εκμετάλλευσης και γενικότερα, για κάθε εκμετάλλευση του οπτικοακουστικού έργου. Η αμοιβή αυτή να συμφωνείται υποχρεωτικά σε ορισμένο ποσοστό, το ύψος του οποίου να καθορίζεται ελεύθερα μεταξύ των συμβαλλομένων.
• Δεδομένου πως, σύμφωνα με τα μέχρι ώρας ισχύοντα, οι δημιουργοί (σκηνοθέτες-σεναριογράφοι) υφίστανται σε πολλές περιπτώσεις την επιβολή αμοιβής σε μορφή «κεφαλαιοποίησης», η οποία τους αποκλείει στην πράξη από την εκμετάλλευση του έργου τους, να ρυθμιστεί από το νόμο πως «κεφαλαιοποίηση» μπορεί να επιτρέπεται μόνο μέχρι το ήμισυ (50%) του συνόλου της αμοιβής.
• Δεδομένου ότι, οι σεναριογράφοι αντιμετωπίζουν την εναρμονισμένη πρακτική των ιδιωτικών καναλιών, τα οποία, στις συμβάσεις για τη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος των σεναριογράφων συμπεριλαμβάνουν στην αρχική αμοιβή και το δικαίωμα επαναληπτικής μετάδοσης ενός έργου, χωρίς συνεπώς να καταβάλλουν πρόσθετη αμοιβή για τις επαναλήψεις, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 35 του Ν. 2121/1993, να καθορισθεί σαφώς στο Νόμο ότι δεν δύναται να συμπεριλαμβάνεται στην αρχική αμοιβή η πρόσθετη αμοιβή των επαναλήψεων.

ΠΡΟΤΑΣΗ:

Με γνώμονα το παραπάνω σκεπτικό και τις επιμέρους αναφορές μας, προτείνουμε την τροποποίηση του άρθρου 2 παρ. 6 του υπό ψήφιση νομοσχεδίου με αντίστοιχη τροποποίηση του άρθρου 9 του Ν. 2121/1993, με βάση το ισχύον γαλλικό δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ως ακολούθως:

«Συνδημιουργοί, εκτός αντίθετης αποδείξεως, ενός οπτικοακουστικού έργου θεωρούνται τα εξής πρόσωπα:

Ο σκηνοθέτης

Ο σεναριογράφος

Ο συνθέτης της μουσικής, που δημιουργήθηκε ειδικά για το έργο»