Γιώργος Καραμάνος

Κείμενο: Δημήτρης Βάκης
Επικοινωνία: vakis@senariografoi.gr

Ποιος Γιώργος Καραμάνος;

Στα μέσα Οκτωβρίου, μία από τις επιστολές που στάλθηκαν ομαδικά στα μέλη της ΕΣΕ επέστρεψε με την ένδειξη "απεβίωσε". Παραλήπτης ήταν ο συνάδελφος μας Γιώργος Καραμάνος. Κάποιοι από τους παλιώτερους τον γνώριζαν, κάποιοι άλλοι ούτε που τον είχαν ακουστά.
Τι συνέβη λοιπόν; Ένας άνθρωπος ολοκλήρωσε την προσωπική του διαδρομή κι έφυγε ήσυχα και σιωπηλά χωρίς τυμπανοκρουσίες και δημοσιότητα, σα να μην υπήρξε ποτέ;
Ότι ακολουθεί είναι ο καρπός της έρευνας μας για να διορθώσουμε αυτή τη μικρή αδικία σε βάρος του.

Κάτι σαν βιογραφικό σημείωμα

Ο Γιώργος Καραμάνος γεννήθηκε το 1926 στο Μάνεσι Αργολίδας -τότε ένα άνυδρο και φτωχό χωριό στην περιφέρεια του Ναυπλίου. Από παιδί έδειξε ενδιαφέρον για το γράψιμο και τη ζωγραφική, ενώ από τον πατέρα του –πρωτοπόρο φωτογράφο από το 1907, από τους πρώτους που έφεραν στην Ελλάδα επαγγελματικό φωτογραφικό, πιθανά και κινηματογραφικό εξοπλισμό- πήρε τις γνώσεις για την τέχνη της φωτογραφίας, αλλά και την αγάπη του γι’ αυτήν. Αρχικά ακολουθώντας τον σαν βοηθός του και στη συνέχεια συνεχίζοντας μόνος του (για ένα διάστημα και επαγγελματικά) να καταγράφει την καθημερινή ζωή, τις ασχολίες και τις εορταστικές στιγμές των συγγενών και των συχωριανών του -κάτι που δε σταμάτησε να κάνει ως τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Στο μεταξύ έχει αρχίσει ν’ ασχολείται με τη συγγραφή, ευθυμογραφημάτων κυρίως και ιστοριών της υπαίθρου, ενώ παράλληλα κάνει τα πρώτα του βήματα στη δημοσιογραφία, σε εφημερίδα του Ναυπλίου.

Στη δεκαετία του ’60 έρχεται στην Αθήνα και εργάζεται σε ακτινολογικό τμήμα του ΙΚΑ (μ’ ένα μυστήριο τρόπο πάντα κοντά στη φωτογραφία…), χωρίς όμως ποτέ να χάσει την επαφή του με τη συγγραφή αλλά και τη δημοσιογραφία, ακόμα και με τον κόσμο της σατιρικής σκιτσογραφίας. Για χρόνια έκτοτε, συνεργάζεται περιστασιακά με εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας αλλά και της επαρχίας (ΤΑ ΝΕΑ, ΑΥΓΗ, ΑΡΓΟΛΙΔΑ, το περιοδικό ΑΝΤΙ, κ.ά.), ενώ για ένα διάστημα εκδίδει τη δική του εφημερίδα, τη σατιρική "Μπαμ".

Το 1977 διασκευάζει για την τηλεόραση την επιτυχημένη σειρά διηγημάτων του, "Ο φωτογράφος του χωριού", δημιουργώντας ένα τηλεοπτικό είδος επαρχιακής ηθογραφίας που άφησε εποχή.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, συνταξιούχος πλέον, ο Γιώργος Καραμάνος επιστρέφει στο Μάνεσι όπου συνεχίζει να γράφει και να συνεργάζεται με τοπικές εφημερίδες και περιοδικά. Ακόμα, για ένα διάστημα, διευθύνει τη Βιβλιοθήκη του Ναυπλίου.
Ποτέ δε σταματά να κάνει σχέδια για το μέλλον και να μάχεται ότι τον ενοχλεί.
Το 2003 κυκλοφορεί μια νέα σειρά διηγημάτων και προετοιμάζει την κυκλοφορία φωτογραφικού λευκώματος με υλικό από το αρχείο του πατέρα του και δικό του.
Τον Σεπτέμβριο του 2004 πεθαίνει στην Αθήνα, σε ηλικία 78 ετών.


Ένα αίνιγμα μιας κερατένιας εποχής

Από τον σκιτσογράφο Κώστα Μητρόπουλο

Ο Γιώργος Καραμάνος, όπως όλοι οι πραγματικοί ευθυμογράφοι, στάθηκε αδύνατον να συνεννοηθεί με αυτό που λέμε πραγματική ζωή.
Συγκρουσιακός, όπως όλοι οι πραγματικοί ευθυμογράφοι, δεν καταλάβαινε παρά μόνο την αστεία πλευρά της. Οποιαδήποτε άλλη ήταν αιτία για ρήξη! Αποτέλεσμα; Ενώ διέθετε μια αληθινή στόφα σατιρικού κι ένα αυθεντικό ταλέντο, δεν μπόρεσε να σπάσει τα τείχη ούτε του μεγάλου Τύπου, ούτε των μεγάλων κέντρων, ούτε της μεγάλης Τηλεόρασης.
Κινήθηκε πικραμένος και καυστικός στον περίγυρο, σαρκάζοντας και οικτίροντας. Είχε γνώση του τι ακριβώς συνέβαινε. Από το μικρό χωριό του Ναυπλίου ή τις στενές στήλες περιοδικών και εφημερίδων μικρής εμβέλειας, πυροβολούσε εύστοχα! Πότε μ’ ένα κλασικό σήριαλ όπως τον αξέχαστο και μοναδικά ποιοτικό "Φωτογράφο του χωριού", πότε με μια έγκυρη και μοναδική ανθολογία του χιούμορ, πότε μ’ ένα δόκιμο και αυθεντικό λογοτεχνικό τομίδιο. Πανταχού παρών και απών συγχρόνως. Ένα αίνιγμα μιας κερατένιας εποχής που δεν αξιώνει παρά μόνο ευέλικτους –μπορεί και ταλαντούχους που είναι και ευέλικτοι- ή τυχερούς.
Ο Γιώργος ο Καραμάνος δεν ήταν τίποτα από αυτά. Ήταν μόνο ένας πραγματικός ευθυμογράφος. Από τους πολύ καλούς του καιρού μας. Που το Μέλλον του ανήκει, μια και το Παρόν τον αγνόησε, όπως κι εκείνος αυτό.


O τελευταίος ηθογράφος της ελληνικής υπαίθρου

Από τον θεατρικό κριτικό Κώστα Γεωργουσόπουλο

Ο Γιώργος Καραμάνος υπήρξε ένας θαυμάσιος ευθυμογράφος που συνέχισε με κύρος και ανάλογη επιτυχία το είδος που καθιέρωσε ο Σταμ-Σταμ. Δηλαδή το χιούμορ του χωριού, τη λαϊκή θυμοσοφία, τη λοξή ματιά με την οποία οι απλοϊκοί άνθρωποι σχολιάζουν τα κουσούρια των άλλων.
Ο Καραμάνος είχε μια περιγραφική δεινότητα, ακρίβεια στους διαλόγους, αδρή καταγραφή των ηθών και σαφήνεια στην περιγραφή των τύπων και των χαρακτήρων.
Δημοσίευσε από νεαράς ηλικίας ευθυμογραφήματα σε στρατιωτικά περιοδικά και εφημερίδες, χρονογραφήματα, φαιδρές ιστορίες , ακόμα και ρεπορτάζ από τον αγροτικό από τον αγροτικό και μικροαστικό επαρχιακό βίο στον ναυτιλιακό τύπο και τις αθηναϊκές εφημερίδες. Κυκλοφόρησε πολλά βιβλία ανάμεσα στα οποία αναφέρω: "Γέλιο σε τρεις διαστάσεις" (1954), "Εύθυμες ιστορίες του χωριού" (1955), "Χωριό μου, χωριουδάκι μου" (1958), "Χουνέρι στο τραίνο" (1961), "Χωρατά στις γιδόστρατες" (1963), "Ο φωτογράφος του χωριού" (1970) -αυτό το τελευταίο έγινε δημοφιλές σήριαλ. Δύο χρόνια πριν από τον θάνατο του έγραψε και τύπωσε μια συγκινητική αυτοβιογραφία. Σημειώνω επίσης την τίμια ανθολογία του: "Ένας αιώνας ελληνικού χιούμορ".
Με το θάνατο του Καραμάνου εξέλιπε ο τελευταίος ηθογράφος της ελληνικής υπαίθρου.

Η περίπτωση Καραμάνου

Θα ‘λεγε κανείς πως για να βασανίσει (ή να ελευθερώσει;) τον "Γιούγκερμαν", ο συγγραφέας του, Μ. Καραγάτσης, του χάρισε έναν αινιγματικό φίλο. Έναν άνθρωπο κακό μπελά. Απαιτητικό, σκληρό με τους άλλους και τον εαυτό του, αψύ, αυτοκαταστροφικό, απρόβλεπτο και κυνικό καθώς επιμένει να ονομάζει κάποιες εκδοχές της αλήθειας, κάτι που τον κάνει συχνά δυσάρεστο αλλά και αληθινό συγγραφέα. Πολλοί πιστεύουν πως είναι ο χαρακτήρας που μαζί του ταυτίστηκε ο ίδιος ο Καραγάτσης, ή απλά η ανεξέλεγκτη συνείδηση του.
Το όνομα αυτού Μιχάλης Καραμάνος. Απλή συνωνυμία με τον Γιώργο Καραμάνο από το Μάνεσι Αργολίδας και σύμπτωση με πάμπολλες διαφορές, αλλά και την εξής χαρακτηριστική αναλογία: αν ο κόσμος μας –αυτός ο πότε γοητευτικός, πότε μυστήριος και εξωτικός, αλλά συχνότατα χυδαίος και βίαιος- είναι ένας Γιούγκερμαν, τότε απαραιτήτως πρέπει να έχει τον Καραμάνο του.


Ο Γιώργος Καραμάνος στην ελληνική τηλεόραση

Το 1977 η ΕΡΤ προβάλλει την τηλεοπτική σειρά "Ο φωτογράφος του χωριού". Μια παραγωγή του Γιάννη Παναγιωτόπουλου, σε σκηνοθεσία Αντώνη Βογιάζου, διεύθυνση φωτογραφίας και μοντάζ Σάκη Μανιάτη. Τους βασικούς ρόλους ερμήνευαν ο Νάσος Κεδράκας και η Χριστίνα Κουτσουδάκη, πλαισιωμένοι από τους Τάσο Λέρτα, Γιάννη Τότσικα, Λάζο Τερζά, Κίτυ Αρσένη, Ζωή Ρίζου, Νίκο Καλογερόπουλο, Χρήστο Καλαβρούζο και άλλους.
Θέμα: Η ζωή σ' ένα ερημωμένο από τη μετανάστευση ελληνικό χωριό, όπου όλες οι ελπίδες και οι προσδοκίες των λιγοστών κατοίκων του, είναι στραμμένες στα εμβάσματα και τα νέα των ξενιτεμένων.
Για την ιστορία: μια ιδιότυπη παραγωγή 16 ημίωρων επεισοδίων, μια και βασίστηκε σε 16 σεναριακά σχεδιάσματα του Γιώργου Καραμάνου, πάνω στα οποία αυτοσχεδίασαν οι ηθοποιοί. Τα γυρίσματα έγιναν στο χωριό Βάργιανη Παρνασσού, με δύο μέρες για τις λήψεις (σε φιλμ) και άλλες δύο μέρες για μοντάζ και κάθε άλλη επεξεργασία, δηλαδή τέσσερις μέρες συνολικά ανά επεισόδιο. Και όλα αυτά υπό την βασανιστική εποπτεία του απαιτητικού Καραμάνου. Το αποτέλεσμα, μια τηλεοπτική σειρά που άφησε εποχή ώστε να παίζεται μέχρι σήμερα κατά καιρούς από την κρατική ελληνική τηλεόραση.

Το 1988 η ΕΤ1 προβάλλει την τηλεταινία διάρκειας 55’ με τίτλο "Ντούα βε, ντούα κούλετς" (Θέλω αυγά, θέλω κουλούρια –στα αρβανίτικα), σε σενάριο Γιώργου Καραμάνου και σκηνοθεσία - παραγωγή Σάκη Μανιάτη.
Θέμα: ηθογραφία-κριτική των ανθρώπων της υπαίθρου στην πρωτεύουσα και τους κατοίκους της, με αφορμή μια αθώα φάρσα των πρώτων στους δεύτερους. Εμπνευσμένη από τη συνύπαρξη με το αρβανίτικο στοιχείο που ακόμα υπάρχει έντονο στα χωριά της Αργολίδας.


Εργογραφία

Βιβλία

Γέλιο σε τρεις διαστάσεις, 1954
Εύθυμες ιστορίες του χωριού, 1955
Χωριό μου, χωριουδάκι μου, 1958
Χουνέρι στο τραίνο, 1961
Χωρατά στις γιδόστρατες, 1963
Ένας αιώνας ελληνικού χιούμορ –2τομη ανθολογία, 1967
Ο φωτογράφος του χωριού, 1970 (επανέκδοση το 1984, Εκδόσεις Φιλιππότη)
Ο τελευταίος των γαϊδάρων, 1971
Εν μέσω αυτών –αυτοβιογραφικό, 1972
Γιορτάσιμα, 1977
Λαχανίδες και λαχανάκια Βρυξελλών, 1987
Γυρεύοντας το πρόσωπο –διηγήματα, Εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2003


Σενάρια

Ο φωτογράφος του χωριού –τηλεοπτική σειρά 16 ημίωρων επεισοδίων, σε σκηνοθεσία Αντώνη Βογιάζου και παραγωγή Γιάννη Παναγιωτόπουλου, ΕΡΤ, 1977
Ντούα βε, ντούα κούλετς –τηλεταινία σε σκηνοθεσία και παραγωγή Σάκη Μανιάτη, ΕΤ 1, 1988

Δημοσιεύματα σχετικά με τον Γ. Καραμάνο: Άρθρο εφημερίδας ΕΠΟΧΗ

Για τη βοήθεια τους, ευχαριστούμε:
Την οικογένεια Καραμάνου, τις Εκδόσεις Φιλιππότη, τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη, την κ. Μίνα Ξύδη-Καρουμπάλου, την οικογένεια Νίκου Αργύρη (από το Μάνεσι Αργολίδας) και τον κ. Σάκη Μανιάτη. Τέλος, ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τους κ. Κώστα Μητρόπουλο και Κώστα Γεωργουσόπουλο.