ShareThis

ΑΡΘΟΥΡ ΜΙΛΛΕΡ - Η ζωή είναι τις πιο πολλές φορές μια κωμωδία...

Κείμενο: Βίκη Τσιώρου

Η ζωή και το έργο του Άρθουρ Μίλερ είναι λίγο-πολύ γνωστά σε όλους όσοι διαβάζουν βιβλία και πηγαίνουν στο θέατρο, ενώ οι υπόλοιποι τον γνωρίζουν ως σύζυγο, για μια πενταετία, της Μέριλιν Μονρόε.



Arthur Miller Υπήρξε παιδί μιας μικροαστικής εβραϊκής οικογένειας της Νέας Υόρκης, η οποία καταστράφηκε στη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929. Τριάντα τριών χρόνων κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ για το θεατρικό του έργο "Ο θάνατος του εμποράκου", η υπόθεση του οποίου βασιζόταν στα παιδικά του χρόνια. Αργότερα έγραψε τις "Μάγισσες του Σάλεμ", κατακεραυνώνοντας τον μακαρθισμό, στη δεκαετία του '50. Ανάμεσα στα άλλα έργα του ήταν το "Μετά την πτώση", πάνω στον πολυτάραχο γάμο του με την ηθοποιό Μέριλιν Μονρόε, οι "Αταίριαστοι", το οποίο μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο και στο οποίο έπαιζε η Μονρόε, "Ήταν όλοι τους παιδιά μου" και πολλά άλλα.

Ωστόσο ο Μίλερ, που πέθανε πρόσφατα σε ηλικία 89 ετών, θα μείνει ζωντανός στο μυαλό των ανθρώπων του 20ού αιώνα για τη στάση του απέναντι στα μεγάλα θέματα και τις προκλήσεις της εποχής του. Στα εξήντα χρόνια της συγγραφικής του δραστηριότητας, ανάμεσα στο 1944 και το 2004, ο Μίλερ έγραφε και μιλούσε για την κρίση της οικογένειας και των αξιών, για την προσωπική ευθύνη, καθώς και για τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα και τις επιπτώσεις τους στους ανθρώπους και στη διάσπαση της κοινωνίας.

Arthur Miller Με το που τέλειωσε το σχολείο, ο Μίλερ άρχισε να δουλεύει δεξιά και αριστερά, σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων, σε περιοδικά. Όταν όμως διάβασε τους "Αδελφούς Καραμαζόφ" αποφάσισε πως δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτε άλλο στη ζωή του παρά να γράφει βιβλία. Και πράγματι αυτό έκανε με πάθος και χωρίς να προδώσει τον εαυτό του. Το 1949 καθιερώνεται με τον "Θάνατο του εμποράκου", την τραγωδία του Γουίλι Λόμαν, του ανθρώπου που πιστεύει στο αμερικανικό όνειρο, αποκρύβει όμως από την οικογένειά του τις αποτυχίες στην επαγγελματική του ζωή και αυτοκτονεί, ώστε η οικογένειά του να πάρει την ασφάλεια ζωής του και να ζήσει καλύτερα: "Ποτέ δεν είχα φανταστεί τις διαστάσεις που θα έπαιρνε αυτό το έργο. Ήταν ένα έργο πάνω σε έναν εμποράκο, αλλά με τον χρόνο μετατράπηκε σε έναν μύθο, όχι μόνο εδώ, στην Αμερική, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου", παραδέχεται ο ίδιος το 1988.

"Η ζωή είναι τις περισσότερες φορές μια κωμωδία", είχε πει επίσης, ωστόσο η δική του είχε και πλευρές που άγγιζαν την τραγωδία. Μετά την επιτυχία του "Εμποράκου" περνά τον καιρό του στο λιμάνι του Μπρούκλιν, προετοιμάζοντας ένα βιβλίο πάνω στη μαφία που ελέγχει τους λιμενεργάτες στη Νέα Υόρκη, ένα θεατρικό έργο που ευελπιστεί να γυρίσει ταινία. Είναι η εποχή που αρχίζουν τα προβλήματα με τον μακαρθισμό. Συμμετέχει σε μια πολιτιστική και επιστημονική συνάντηση για την παγκόσμια ειρήνη, μαζί με τον Νόρμαν Μέιλερ και τη Λίλιαν Χέλμαν, μια αφελή προσπάθεια για την προσέγγιση με τη Σοβιετική Ενωσή στην τότε ψυχροπολεμική εποχή. Η συμμετοχή του σ' αυτή την οργάνωση αποτελεί μια καλή ευκαιρία να μπει στο στόχαστρο της Επιτροπής Έρευνας του Κογκρέσου για αντιαμερικανικές δραστηριότητες, του γερουσιαστή Μακάρθι. Είναι η αρχή για ένα κυνήγι μαγισσών, δημόσιων καταδόσεων υποτιθέμενων κομμουνιστών που είχαν εισχωρήσει στον κόσμο του θεάματος. Arthur Miller Ο μακαρθισμός εξαναγκάζει με απειλές διανοούμενους και καλλιτέχνες να καταδώσουν τους φίλους τους. Ορισμένοι «σπάνε» και μιλούν. Αν το όνομα κάποιου μπει στις λίστες του Μακάρθι, δεν μπορεί πια να δουλέψει στον αμερικανικό κινηματογράφο ή στο ραδιόφωνο και έτσι αναγκάζεται είτε να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο είτε να μεταναστεύσει στην Ευρώπη, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν. Ο Ελία Καζάν δεν είχε μέχρι τότε κληθεί από την επιτροπή και ήταν ακόμη φίλος του Μίλερ. Φεύγουν και οι δύο για το Χόλιγουντ, αναζητώντας κεφάλαια για το σενάριο της μαφίας των λιμενεργατών: "Την άνοιξη του 1950" -είχε πει ο Μίλερ- "ο Καζάν και εγώ, και οι δύο μας μειονοτικοί (Έλληνας και Εβραίος), καταστρώναμε ένα σχέδιο για να δείξουμε μέσα από μια ταινία κάποιες δυσάρεστες αλήθειες". Εκεί στο Χόλιγουντ γνωρίζουν τη μοιραία Μέριλιν, η οποία τους συνοδεύει στις επισκέψεις τους στα στούντιο, όπου αναζητούσαν παραγωγό. Οι προσπάθειές τους δεν ευοδώνονται και το σενάριο δεν αρέσει στους ανθρώπους του Μακάρθι.
Arthur Miller - Marilyn Monroe
Το 1952, ο Μίλερ πηγαίνει στο Σάλεμ, μια μικρή και άγνωστη τότε πόλη κοντά στη Βοστόνη. Μελετά τα αρχεία δικογραφιών σχετικά με περιπτώσεις μαγείας το 1692 και ανακαλύπτει πως οι ιεροεξεταστές του 17ου αιώνα, όπως και αυτοί της Αμερικής της δεκαετίας του '50, επιδιώκουν τη δημόσια ομολογία των υποτιθέμενων μαγισσών: "Όσο περισσότερο διάβαζα τα κείμενα για τον πανικό των ανθρώπων του Σάλεμ τόσο περισσότερο αισθανόμουν τη σχέση που υπήρχε με αυτό που συνέβαινε στη δεκαετία του '50: τον παλιό φίλο κάποιου εγγεγραμμένου στη μαύρη λίστα, ο οποίος αλλάζει πεζοδρόμιο για να μην τον συναντήσει και τον δουν μαζί του, τη μετατροπή μέσα σε μια νύχτα των παλαιών αριστερών σε υπερπατριώτες κ.λπ. Ήμουν αποσβολωμένος από το τελετουργικό της ενοχής και τις επιβαλλόμενες ομολογίες από ανακριτές της Εκκλησίας, όμως στη δεκαετία του '50 οι ανακριτές δεν ήταν ούτε ιερείς ούτε ο Θεός, παρά μόνο μια επιτροπή γερουσιαστών". Έπειτα από λίγο η επιτροπή καλεί τον Καζάν, ο οποίος εμπιστεύεται στον Μίλερ πως θα επιδιώξει συμβιβασμό. Ο Μίλερ καταλαβαίνει και δεν του κρατά κακία. "Οι Μάγισσες του Σάλεμ" είναι η πρώτη δημόσια καταγγελία του μακαρθισμού και μια θαρραλέα στάση στην Αμερική εκείνης της δεκαετίας. Οταν παρουσιάστηκε ο ίδιος στην επιτροπή αρνήθηκε να δώσει ονόματα φιλοκομμουνιστών και κυνηγήθηκε πολύ γι' αυτή του την επιλογή, ωστόσο για τον ίδιο λόγο έγινε ένας ήρωας της αμερικανικής Αριστεράς.

Από τότε δεν έπαψε ποτέ να παίρνει θέση για όλα τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, αλλά και για τους πολιτικούς: "Ο Κλίντον" έλεγε το 2002, "έχει σοφιστικέ πνεύμα, είναι πολύ έξυπνος ενώ ο Ρίγκαν ήταν ηλίθιος. Ωστόσο ο Ρίγκαν είχε δίκιο στο εξής: δεν υπάρχει πια καμία διαφορά ανάμεσα στην πολιτική και τη σόου μπίζνες". Επίσης έχει παραμείνει μνημειώδης η φράση του: "Στο τέλος αισθανόμαστε τέτοια απελπισμένη αδιαφορία ώστε η οποιαδήποτε εντερική δραστηριότητα γίνεται πιο ενδιαφέρουσα από μια προεδρική εκλογή".


Για την αναδημοσίευση του άρθρου ευχαριστούμε την κ. Βίκη Τσιώρου και την εφημερίδα Ελευθεροτυπία.

Φωτογραφίες: Esther Handler / Los Angeles Times (πορτραίτο, 1950) και D. Stock/Magnum/Apeiron (διαβάζοντας εφημερίδα, στο Lincoln Center Repertory Theater της Νέας Υόρκης, λίγο πριν από την πρεμιέρα του "Μετά την πτώση") από το περιοδικό BHMAgazino, τεύχος 20/2/05. 

Το άρθρο της κ. Βίκης Τσιώρου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, την 1η Μαρτίου 2005.

Δημοσίευση στο Senariografoi.gr: 05-03-2005

 

CLUB

Εγγραφή στο Newsletter


Επικοινωνία
  • Διεύθυνση Έδρας:
    Ίωνος Δραγούμη 14,
    Αθήνα 115 28
  • Email:
    info@senariografoi.gr

© 2004-2021 Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος